อำเภอเมือง

แหล่งท่องเที่ยว
1.ซุ้มหินชายฝั่งเกาะไข่

ประเภทแหล่ง : ธรณีสัณฐาน

ที่อยู่ : เกาะไข่ ตำบลเกาะสาหร่าย อำเภอเมือง จังหวัดสตูล

เกาะไข่ มีขนาดตามความยาวประมาณ 300 เมตร ส่วนกว้างที่สุดอยู่บริเวณหัวแหลมผาชัน3ด้านเหนือ กว้างประมาณ 100 เมตร เป็นเกาะกลางทะเลอันดามัน อยู่ห่างจากชายฝั่งด้านตะวันตกของเกาะตะรุเตาประมาณ 5 กิโลเมตร อยู่ห่าจากท่าเทียบเรือปากบาราไปทางทิศตะวันตกเฉียงใต้เป็นระยะทางเรือประมาณ 33 กิโลเมตร 

พื้นที่แหล่ง เป็นเกาะขนาดเล็ก อยู่ระหว่างเกาะอาดังกับเกาะตะรุเตา มีลักษณะเป็นหัวแหลมผาชันทั้งทางด้านเหนือและด้านใต้ ส่วนตรงกลางเป็นสันดอนทรายขาวสะอาด ถูกรายล้อมด้วยน้ำทะเลสีมรกต หัวแหลมผาชันด้านเหนือมีซุ้มหินชายฝั่งซึ่งยอมรับกันว่าเป็นสัญญาลักษณ์ของจังหวัดสตูลในเชิงการท่องเที่ยว เป็นจุดกึ่งกลางในการแล่นเรือจากท่าเทียบเรือปากบารากับเกาะหลีเป๊ะ นักท่องเที่ยวมักไม่พลาดที่จะต้องแวะชื่นชมในความงดงาม

รัศมี สมสัตย์ และ ศุภมิตร จันทะคาม (2556) ได้ให้หินบนเกาะไข่เป็นส่วนหนึ่งของหมวดหินแหลมไม้ไผ่ กลุ่มหินแก่งกระจาน (CPlp) และกรมทรัพยากรธรณี (2553) ได้รายงานว่า ซุ้มหินชายฝั่งที่เกาะไข่ เกิดขึ้นเนื่องจากเมื่อราว 6,000 ปีที่ผ่านมา ระดับน้ำทะเลสูงกว่าปัจจุบัน 5 เมตร กระแสคลื่นได้กัดเซาะหินตะกอนที่มีโครงสร้างรอยแตกและผุกร่อนง่าย ทำให้เกิดโพรงหินและขยายใหญ่ขึ้นจนทะลุถึงกันกลายเป็นซุ้มหินชายฝั่ง โดยระดับน้ำทะเลได้ลดต่ำลงจนถึงระดับปัจจุบันเมื่อประมาณ 2,000 ปีมาแล้ว ทั้งนี้ มีความเชื่อกันว่า หากคู่บ่าวสาวคู่ใดมาแต่งงานและรอดซุ้มหินนี้แล้ว จะอยู่คู่กันจนแก่เฒ่าตายจากกัน

เกาะไข่ มีหินโผล่ 2 บริเวณ คือส่วนเหนือและส่วนใต้ซึ่งมีลักษณะเป็นหัวแหลมผาชันประกอบด้วยหินโคลนและหินทราย โดยหัวแหลมทั้งสองถูกเชื่อมเป็นเกาะเดียวกันด้วยสันดอนทรายยาวประมาณ 250 เมตร เป็นทรายขาวสวยงามโดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อตัดกับน้ำทะเลสีเขียวมรกต หินทรายแสดงโครงสร้างรอยแตกฉี่หลายทิศทาง โดยในช่องรอยแตกดังกล่าวมักมีสารเหล็กออกไซด์เข้าไปสะสมตัวอยู่และมีความแข็งแรงทนทานต่อการสึกกร่อนสูงกว่าเนื้อหินทราย บางบริเวณจึงพบโครงร่างตาข่ายสามมิติของเหล็กออกไซด์โดยที่เนื้อหินได้สึกกร่อนหลุดออกไปหมดแล้ว (boxwork)

2.หมวดหินมะละกา

ประเภทแหล่ง : ลำดับชั้นหินแบบฉบับ

ที่อยู่ : คลองมะละกา เกาะตะรุเตา ตำบลเกาะสาหร่าย อำเภอเมือง จังหวัดสตูล

พื้นที่แหล่งอยู่ด้านหลังสำนักงานอุทยานแห่งชาติหมู่เกาะตะรุเตาเป็นระยะทางประมาณ 200 เมตร พื้นที่มีลักษณะเป็นร่องเขามีหน้าผาสูงชันติดชายฝั่งด้านใต้ของคลองมะละกา พื้นที่แหล่งเป็นที่ร่องเขาแคบๆติดหน้าผา พื้นที่แหล่งที่เหมาะสมประมาณ 50 x 10 ตารางเมตร อยู่ห่างจากที่ทำการอุทยานแห่งชาติหมู่เกาะตะรุเตา (บนเกาะตะรุเตา) เป็นระยะทางประมาณ 200 เมตร

พื้นที่แหล่ง เป็นพื้นที่แบบฉบับของหมวดหินมะละกา ติดคลองมะละการทางด้านหลังของที่ทำการสำนักงานอุทยานแห่งชาติหมู่เกาะตะรุเตา ซึ่งใกล้กับแหล่งท่องเที่ยวเป็นหาดทรายสวยที่สวยงาม การพัฒนาแหล่งจึงเป็นการเสริมแหล่งท่องเที่ยวให้มีแหล่งเรียนรู้เพิ่มขึ้น

หมวดหินมะละกาวางตัวต่อเนื่องขึ้นมาจากกลุ่มหินตะรุเตา หินส่วนใหญ่เป็นหินปูนเนื้อโคลนสลับหินปูนเนื้อปนโดโลไมต์ ชั้นหินมีลักษณะเป็นชั้นหินบางมาก พบร่องรอยซากรูหนอนชอนไช (bioturbation) อย่างหนาแน่น พบแผ่นซากสาหร่าย (algalmat) รูหนอนวางตัวในแนวตั้งเป็นส่วนใหญ่ และมีซากดึกดำบรรพ์ของ Polyplacophoran ชนิด Chelodes whitehousei หมวดหินนี้มีสภาพแวดล้อมการสะสมตัวบริเวณชายฝั่งทะเลบริเวณเขตน้ำขึ้นน้ำลง (intertidal) บ้างก็เป็นบึงน้ำบนชายหาด (กรมทรัพยากรธรณี 2550)

พื้นที่แหล่งเป็นภูเขาเตี้ยๆมีหน้าผาสูงชัน หินโผล่เป็นหินปูนชั้นบางมากๆ พบชั้นหินดินดานเนื้อปูนที่มีซากแผ่นสาหร่าย (algalmat) ซึ่งเป็น microdolomite มีการสลับกันของที่ชั้นหินบางกับชั้นหินที่หนากว่าโดยมีรอยสัมผัสเป็นแบบริ้วคลื่น พบรูหนอนชอนไชในแนวดิ่งและยังแสดงลักษณะของการลำดับของชั้นหินบาง (lamination) นอกจากนี้ยังพบลักษณะของริ้วบางของแผ่นสาหร่ายขนานซ้อนกันไป (algal lamellae) ทั้งนี้ส่วนของแผ่นสาหร่ายจะมีความคงทนต่อการสึกกร่อนมากกว่าส่วนของชั้นหิน จึงทำให้ส่วนของแผ่นสาหร่ายนูนสูงขึ้นมา และส่วนของหินปูนและหินดินดานจะเว้าลึกลงไป และยังพบโครงสร้างร่องน้ำ (channel structure) ซึ่งเป็นร่องน้ำไหลขนาดเล็กเกิดขึ้นในช่วงที่น้ำลงและในช่วงน้ำขึ้นจะมีตะกอนตกสะสมตัวลงไปในร่องดังกล่าว

3.หาดกรวดหินงาม

ประเภทแหล่ง : ธรณีสัณฐาน

ที่อยู่ : เกาะหินงาม ตำบลเกาะสาหร่าย อำเภอเมือง จังหวัดสตูล

พื้นที่แหล่งอยู่บนเกาะหินงาม ประกอบด้วยตำแหน่งที่เป็นแหล่งกำเนิดก้อนกรวด ต่อเนื่องเรียบไปตามชายฝั่งจนไปถึงสันดอนกรวดที่สะสมตัวเป็นแหลมยื่นออกไปในทะเล รวมพื้นที่ของแหล่งประมาณ 200 x 40 ตารางเมตร อยู่ห่างจากท่าเทียบเรือปากบาราไปทางทิศตะวันตกเฉียงใต้เป็นระยะทางเรือประมาณ 87 กิโลเมตร

พื้นที่แหล่งอยู่บนเกาะหินงาม หรือเกาะบุโล๊ะ เป็นเกาะขนาดเล็ก ยาวประมาณ 600 เมตร กว้างประมาณ 150 เมตร ส่วนยาวของเกาะอยู่ในแนวตะวันออกเฉียงเหนือ-ตะวันออกเฉียงใต้ มีลักษณะโดดเด่นอยู่ทางปลายด้านตะวันออกเฉียงเหนือที่มีสันดอนกรวดมนสะสมตัวเป็นแหลมยื่นออกไป การเกิดสันดอนกรวดมนนี้มีความเกี่ยวข้องกับกระบวนการทางธรณีวิทยาโดยตรง

พื้นที่แหล่งเป็นสันดอนกรวดมนสะสมตัวยื่นเป็นแหลมออกไปในทะเลทางด้านตะวันออกเฉียงเหนือของเกาะ ก้อนกรวดมีความกลมมนดี มีสีดำ สามารถติดตามหาแหล่งกำเนิดได้บริเวณด้านกระน้ำ A ทำให้หินโผล่ของหินฮอร์นเฟลที่มีแนวแตกหลายแนว แตกออกเป็นเศษก้อนหินเหลี่ยมจากกระแสคลื่น เกิดกระแสน้ำเลียบชายฝั่งไหลเลียบชายฝั่งอ้อมไปจนถึงบริเวณสันดอนกรวดมน ตลอดระยะทางของกระแสเลียบชายฝั่งทำให้ก้อนหินเกิดการขัดสีทำให้กร่อนมีขนาดเล็กลงตามระยะทางและมีความกลมมนมากขึ้นจนไปสะสมตัวบริเวณสันดอนกรวดดังกล่าว อย่างไรก็ตามยังมีกระแสคลื่นซัดชายฝั่งเข้าหาสันดอนกรวดทางด้านตะวันตกเฉียงเหนือด้วย ทำให้เม็ดกรวดมนบริเวณดังกล่าวถูกกร่อนจนทำให้เม็ดกรวดมีขนาดเล็กกว่าบริเวณอื่นๆสังเกตเห็นได้อย่างชัดเจน

4.หินทรายอ่าวสน

ประเภทแหล่ง : หินแบบฉบับ

ที่อยู่ : อ่าวสน เกาะตะรุเตา ตำบลเกาะสาหร่าย อำเภอเมือง จังหวัดสตูล

พื้นที่แหล่งอยู่ทางด้านเหนือของอ่าวสน ซึ่งเป็นอ่าวขนาดความกว้างประมาณ 4 กิโลเมตร เป็นขอบด้านใต้ของหัวแหลมผาชัน (headland) ของแหลมหินงาม พื้นที่แหล่งเป็นโขดหินทรายสีน้ำตาลครอบคลุมพื้นที่ประมาณ 30 x 400 ตารางเมตร อยู่ห่างจากท่าเทียบเรือคลองมะละกาเป็นระยะทางเรือประมาณ 8 กิโลเมตร 

พื้นที่แหล่ง เป็นพื้นที่แบบฉบับของกลุ่มหินตะรุเตา ตั้งอยู่บริเวณตอนเหนือของอ่าวสนที่ต่อเนื่องไปทางเหนือตลอดแหลมหินงามไปจนถึงอ่าวเมาะและ พบโครงสร้างชั้นเฉียงระดับในบางบริเวณ แต่ไม่พบซากดึกดำบรรพ์ พื้นที่แหล่งติดทะเลมีความสวยงามโดดเด่นน่าสัมผัส

พื้นที่แหล่งมีหินทรายสีน้ำตาลโผล่ซึ่งเป็นส่วนด้านใต้ของแหลมหินงาม เป็นหินทรายแสดงลักษณะเป็นชั้นหนาประมาณ 10-30 เซนติเมตร ไม่พบชั้นหินบางแทรกสลับเหมือนที่พบที่อ่าวเมาะและ พบชั้นเฉียงระดับ (planar cross bedding) ในบางบริเวณ มีชั้นสีดำของแร่เหล็กอิลมาไนต์เป็นชั้นบางๆ ถือเป็นชั้นหินที่วางตัวอยู่ด้านล่างของชั้นหินทรายที่อ่าวเมาะและ เป็นหินทรายที่เกิดในสภาพแวดล้อมแบบธารน้ำไหล

5.หินทรายแหลมตันหยง

ประเภทแหล่ง : หินแบบฉบับ

ที่อยู่ : เกาะอาดัง ตำบลเกาะสาหร่าย อำเภอเมือง จังหวัดสตูล

พื้นที่แหล่งเป็นชายฝั่งด้านตะวันออกเฉียงเหนือของเกาะอาดัง เป็นพื้นที่หินโผล่บริเวณชายฝั่งต่อเนื่องออกไปนอกชายฝั่งไปยังเกาะเล็กๆแห่งหนึ่งเป็นระยะทางประมาณ 200 เมตร ทั้งนี้หินโผล่จะโผล่พ้นน้ำทะเลในช่วงน้ำลงต่ำสุด รวมพื้นที่หินโผล่ประมาณ 250 x 50 เมตร อยู่ห่างจากท่าเทียบเรือปากบาราไปทางทิศตะวันตกเฉียงใต้เป็นระยะทางเรือประมาณ 75 กิโลเมตร

พื้นที่แหล่ง เป็นส่วนหนึ่งของเกาะอาดังด้านตะวันออกเฉียงเหนือที่มีหินตะกอนโผล่อย่างชัดเจน หินตะกอนเหล่านี้จึงมีความสัมพันธ์กับหินแกรนิตซึ่งพบเป็นส่วนใหญ่ของเกาะอาดัง หินตะกอนได้รับผลกระทบจากการแทรกดันของหินแกรนิต ทั้งการแปรสภาพ และโครงสร้างคดโค้งโก่งงอและรอยเลื่อน จึงเป็นพื้นที่ที่มีความน่าสนใจอย่างมากในทางธรณีวิทยา

พื้นที่แหล่งเป็นพื้นที่ชายฝั่งทะเลด้านตะวันออกเฉียงเหนือของเกาะอาดัง เป็นหินโผล่ของหินตะกอนบริเวณชายฝั่งที่ผีออกไปในทะเลตื้นเป็นระยะทางประมาณ 200 เมตร โดยจะพบโผล่อย่างชัดเจนในช่วงน้ำลงต่ำสุด ประกอบไปด้วยชั้นหินโคลนสลับกับชั้นหินทรายที่มีลักษณะเหมือนลูกแปรสภาพจนอาจเรียกได้ว่าเป็นหินควอตไซต์ สามารถวัดการวางตัวของชั้นหินได้โดยเอียงเทไปทางทิศตะวันออกด้วยมุมเอียงเทประมาณ 40 องศา อย่างไรก็ตาม พบว่าชั้นหินมีการคดโค้งไปมาหลายรอบจึงไม่อาจวัดความของช่วงหินโผล่ได้

6.หินแกรนิตหาดประมงประเภทแหล่ง : หินแบบฉบับ

ที่อยู่ : หาดประมง เกาะหลีเป๊ะ ตำบลเกาะสาหร่าย อำเภอเมือง จังหวัดสตูล

พื้นที่แหล่งเป็นหาดทรายที่มีหินแกรนิตโผล่เป็นหย่อม รวมพื้นที่แหล่งประมาณ 30 x 50 ตารางเมตร อยู่ห่างจากท่าเทียบเรือปากบาราไปทางทิศตะวันตกเฉียงใต้เป็นระยะทางเรือประมาณ 82 กิโลเมตร 

พื้นที่แหล่งเป็นหาดทรายที่มีหินแกรนิตโผล่ สามารถสังเกตศึกษารายละเอียดของหินแกรนิตได้อย่างใกล้ชิด สามารถใช้แหล่งศึกษาการแผ่กระจายตัวของหินแกรนิตและอิทธิพลต่อหินอื่นๆบริเวณเกาะต่างๆ

ชายฝั่งบริเวณหาดประมง เป็นเนินสูงลาดชันลงสู่ชายหาดที่เป็นทราย มีหินแกรนิตโผล่ให้เห็นเป็นโหนกย่อมๆไปตามแนวชายหาด เป็นหินแกรนิตเนื้อดอก (porphyritic granite) มีองค์ประกอบเป็นแร่ควอตซ์และแร่เฟลด์สปาร์เป็นหลักและแร่สีเข้มเป็นเกล็ดเล็กๆกระจัดกระจายห่างๆ ซึ่งอาจเป็นแร่ไบโอไทต์และ/แร่ฮอร์นเบลนด์ ผลึกแร่เฟลด์สปาร์เป็นรูปเหลี่ยมขนาดใหญ่ชัดเจน

7.หินแกรนิตเกาะอาดัง

ประเภทแหล่ง : หินแบบฉบับ

ที่อยู่ : เกาะอาดัง ตำบลเกาะสาหร่าย อำเภอเมือง จังหวัดสตูล

พื้นที่แหล่งเป็นชายฝั่งด้านตะวันออกเฉียงใต้ของเกาะอาดัง เป็นพื้นที่ที่มีการสะสมตัวของตะกอนทรายหนา ถัดเข้าไปในตัวเกาะพบหินโผล่ของหินแกรนิต ซึ่พื้นที่แหล่งนี้จึงแสดงให้ทราบถึงความสัมพันธ์ระหว่างหินแกรนิตกับทรายบริเวณชายหาด ครอบคลุมพื้นที่ประมาณ 100 x 100 ตารางเมตร ห่างจากท่าเทียบเรือปากบาราไปทางทิศตะวันตกเฉียงใต้เป็นระยะทางเรือประมาณ 80 กิโลเมตร

พื้นที่แหล่ง เป็นส่วนหนึ่งของเกาะอาดังซึ่งส่วนใหญ่เป็นหินแกรนิต ที่มีองค์ประกอบของแร่ควอตซ์ เฟลด์สปาร์ และแร่สีเข้มเป็นผลึกเล็กๆ เมื่อหินแกรนิตผุกร่อนจึงเกิดตะกอนทรายที่มีแร่ทั้งสามชนิดบริเวณชายหาด

หินแกรนิตโผล่ให้เห็นบริเวณใกล้โรงผลิตกระแสไฟฟ้า เป็นหินแกรนิตเนื้อหยาบประกอบไปด้วยแร่ควอตซ์ เฟลด์สปาร์ และแร่สีเข้ม (อาจเป็นแร่ไบโอไทต์ หรือฮอร์นเบลนด์ หรือแร่ทั้งสองชนิด) หินแกรนิตมีองค์ประกอบคล้ายทรายที่สะสมตัวบริเวณชายหาด ซึ่งเม็ดทรายประกอบไปด้วยเม็ดแร่ควอตซ์ เฟลด์สปาร์ และเม็ดแร่สีดำ ซึ่งดูแล้วแปลกตาสำหรับนักท่องเที่ยว

8.แมงดาทะเลโบราณเกาะตะรุเตา

ประเภทแหล่ง : ซากดึกดำบรรพ์

ที่อยู่ : อ่าวเมาะและ เกาะตะรุเตา ตำบลเกาะสาหร่าย อำเภอเมือง จังหวัดสตูล

พื้นที่แหล่งอยู่ทางด้านใต้ของอ่าวเมาะและ ซึ่งเป็นอ่าวขนาดความกว้างประมาณ 800 เมตร เป็นหาดทรายโค้งเว้าเข้าหาแผ่นดินเล็กน้อย พื้นที่แหล่งเป็นโขดหินทรายครอบคลุมพื้นที่ประมาณ 50 x 300 ตารางเมตร อยู่ห่างจากที่ทำการอุทยานแห่งชาติหมู่เกาะตะรุเตาไปทางทิศใต้เป็นระยะทางเรือประมาณ 4 กิโลเมตร

พื้นที่แหล่ง เป็นพื้นที่แบบฉบับของกลุ่มหินตะรุเตา ตั้งอยู่บริเวณตอนใต้ของอ่าวเมาะและซึ่งเป็นหาดทรายสวยงาม ด้านใต้ของอ่างเป็นชายหาดหินทรายสีแดง พบซากดึกดำบรรพ์จำนวนมาก และพบโครงสร้างทางธรณีวิทยา ทั้งโครงสร้างปฐมภูมิและโครงสร้างทุติยภูมิที่มีคุณค่าทางวิชาการธรณีวิทยา

พื้นที่แหล่ง เป็นพื้นที่แบบฉบับของกลุ่มหินตะรุเตา ประกอบด้วยหินทรายสีน้ำตาล สีน้ำตาลเทา เป็นชั้นบางถึงเป็นชั้นปานกลาง สลับด้วยหินทรายแป้งและหินดินดาน มีความหนาประมาณ 300 เมตร พบซากดึกดำบรรพ์ของไทรโลไบต์หลายชนิด ได้แก่ Lichengia ? tarutaoensis, Lophosaukia cf. jiangnanensis, Micragnostus sp., Quadraticephalus planulatus, Leiostegiid, Shumardiid, Szechuanella ? cf. damujingensis, Yhailandium solum และ Tsinania cf. nomas ซึ่งมีอายุอยู่ในช่วงยุคแคมเบรียนตอนปลาย (กรมทรัพยากรธรณี 2550) 

พื้นที่แหล่งเป็นส่วนด้านเหนือของหัวแหลมผาชัน (headland) ซึ่งเป็นหินทรายสีน้ำตาล ชั้นหินมีความหนาไม่มากนัก ด้านล่างชั้นหินจะหนาประมาณ 1 เมตร ส่วนด้านบนแสดงชั้นหินบางสลับกับชั้นหินหนาระหว่าง 0.5 – 2.0 เซนติเมตร บ้างก็แสดงโครงสร้างชั้นเฉียงระดับ (cross bedding) ทั้งนี้ชั้นหินมีการวางตัวเอียงเทไปทางทิศตะวันตก พบซากดึกดำบรรพ์เป็นชิ้นส่วนที่แตกหักของไทรโลไบต์ และยังพบแบรคิโอพอด

อ้างอิงhttp://www.khoratfossil.org/geopark/contents